Επιμένουμε στα Ομηρικά… μικροθέματα. Αφήνουμε σε άλλους, σημαντικούς μελετητές, τα Ομηρικά … μεγαθέματα.
-Γιατί ο Όμηρος αποφεύγει να αναφέρει έστω και μία αριθμητική ηλικία των χαρακτήρων του, γυναικών και ανδρών; (Ενώ είναι προφανής η….. αριθμολαγνεία του).
-Γιατί ο Όμηρος δεν αναφέρει το όνομα έστω και μιας θάλασσας. Σε ένα έργο κατεξοχήν “θαλασσινό”- “νησιωτικό”, όπως η Οδύσσεια, δίνονται γεωγραφικά στοιχεία, περιγράφονται λεπτομερώς τα νησιά…. αλλά δεν ονοματίζεται ούτε, μα ούτε μία θάλασσα…!
– Στην επιστροφή (νόστο) από την Τροία τα καράβια των Αχαιών είναι φορτωμένα εκτός των άλλων και με εκατοντάδες εκατοντάδες σκλάβων-γυναικών. Στην Ομηρική Οδύσσεια όμως δεν αναφέρεται ούτε μία λέξη για την τύχη τους….! Σαν να μην υπήρξαν ποτέ.
– Στο νησί των Λωτοφάγων και στο νησί των Σειρήνων δεν συμβαίνει απολύτως ΤΙΠΟΤΑ. Εννοώ ότι δεν παρατηρείται το στοιχείο της “περιπέτειας”, της αλλαγής δηλαδή, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο, των μέχρι εκείνη την στιγμή δεδομένων. Κατά συνέπεια, ποια η σκοπιμότητα της παρουσίας αυτών των δύο, φαινομενικά “ουδέτερων σημείων” του νόστου;
-Γιατί μένει χωρίς (αντ)απόκριση η “στοματική” πρόκληση των Σειρήνων;
– Γυναίκες “άσχημες” δεν αναφέρονται στον Όμηρο. Ωστόσο η ομορφιά της Ομηρικής γυναίκας από μόνη της δεν… προκαλεί. και το ερώτημα εύλογο εδώ: Πόσο γνώστης των ερωτικών είναι ο Όμηρος, ώστε να κάνει αυτήν την λεπτότατη διάκριση ανάμεσα στην ομορφιά και την σεξουαλικότητα μιας γυναίκας, διακινδυνεύοντας
κι αυτήν ακόμη την συνολική δραματικότητα του αριστουργήματος της Οδύσσειας.
– Για ποιους λόγους στο νησί των Φαιάκων συγκαλύπτεται, παρότι σαφής, ο συνήθης επιθετικός ερωτισμός του Οδυσσέα, και κατά κάποιο τρόπο οριοθετείται….! Ποιο το διαχρονικό μήνυμα ηθικής και κοινωνικής “αυτοσυγκράτησης”, σε σχέση με έναν “ελεγχόμενο ή ανεξέλεγκτο” ερωτισμό.
– Η “αναστάτωση” στο νησί, και ο μετέωρος (=διαρκής, επαπειλούμενος) ΦΟΒΟΣ αποκλεισμού του, πόση σχέση έχει με το γεγονός ότι ο Οδυσσέας είναι ο τελευταίος επισκέπτης του. (Άλλωστε το νησί των Φαιάκων είναι το μοναδικό σημείο όπου ο Οδυσσέας….. “απειλείται” με συμβατικό γάμο).
– Το Χιούμορ είναι στοιχειακός όρος στα Ομηρικά αριστουργήματα (μονομαχία Μενέλαου Πάρη, Θερσίτης, οδηγίες Οδυσσέα προς… Πηνελόπη για…. 20ετή αναμονή, καχυποψία Αλκίνοου, συνάντηση Οδυσσέα- Ελένης στην Τροία, η Πηνελόπη…. μάρτυρας υπερασπίσεως της Ελένης, κλπ).
Είναι το…. Ομηρικό χιούμορ αυτοσκοπός, ο μοναδικός τρόπος διεξόδου ή αυτό που πολλούς αιώνες αργότερα θα δώσει ο Αριστοτέλης ως “δυνατό- απίθανο, πιθανό- αδύνατο”.
– Τί πραγματικά συνέβη στο νησί του…. Ήλιου; Γιατί “έπρεπε” όλοι οι μάρτυρες του “λυγρού”…. νόστου να είναι νεκροί; Μην ξεχνάμε ότι το μοναδικό δραματικό αριστούργημα της Οδύσσειας, αρχίζει με μια φανερά ψευδεπίγραφη αντίστιξη: των υπέρμετρων ικανοτήτων και ρόλου του…. φιλέταιρου (!) αρχηγού και των “νήπιων” συντρόφων του.
(Σημείωση: Το εύκολο επιχείρημα ότι είναι προομηρική…. δέσμευση να φτάσει μόνος στην Ιθάκη, στην περίπτωση του Ομήρου, δεν είναι…. επιχείρημα. Δες και Υ.Γ 2 και 3)
– Γιατί ο Τηλέμαχος έπρεπε να πάει στην “καλλιγύναικα” Σπάρτη, για να γίνει… άντρας στα είκοσί του χρόνια;
– Πώς μια εκ πεποιθήσεως παρθένα-ανέραστη θεά, η κατά τα άλλα υπέροχη Αθηνά, γνωρίζει τί ερεθίζει έναν άντρα.
(σημείωση: Η τυχόν απάντηση “μα είναι παντογνώστης, ως θεά”, είνα μια εύκολη,
ε ξ ω κ ε ι μ ε ν ι κ ή, μη τεχνοκριτική απλοϊκη απάντηση).
Η Αθηνά άλλωστε είναι αυτή που στέλνει στην Σπάρτη τον Τηλέμαχο, προετοιμάζει την
Πηνελόπη και… διακόπτει, την κατάλληλη, κατά την κρίση της, στιγμή, την πρώτη μετά…. είκοσιν έτη συνεύρεση του ζεύγους.
-Αθηνά- Πηνελόπη: Ο Όμηρος παρουσιάζει την Αθηνά με δύο “όψεις” απέναντι στην Πηνελόπη.
Φιλική απέναντί της, όσο ο Οδυσσέας είναι “εκτός” Ιθάκης και σκληρά εχθρική, ακόμη και με χυδαία υπονοούμενα, άκρως υπονομευτικά της όλης εικόνας και του ήθους της, από την στιγμή που ο Οδυσσέας βρίσκεται στην πατρίδα του……
Πράγματι
Τα “γιατι” σε έναν κωδικοποιημένο λόγο, όπως ο Ομηρικός, είναι ατελείωτα….!
Δυστυχώς οι Ομηρικές μελέτες, ιδιαίτερα στην Ελλάδα κινούνται, στα όρια μιας αφελέστατης παιδικότητας και ενός ηθικολογικού (!) κατηχισμού:
(Μια φορά… ένας καλός και… ευσεβής άνθρωπος… σκότωσε όλους τους… κακούς, και…. μετά έζησε ευτυχισμένος (!) με την γυναίκα του και τα παιδιά του….. κλπ κλπ).
Ας κλείσουμε όμως το… παρόν, με ένα τελευταίο, παιδαγωγικού χαρακτήρα, “μυστήριο”:
– Γιατί ο ιδιοφυής ποιητής, ο ποιητής του ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ, ο πρώτος παγκοσμίως, είναι τόσο “σκληρός” με την ψυχολογία και το “μέλλον” δύο νέων ανθρώπων. Της Ναυσικάς και του Τηλέμαχου;
Το “πέρασμα” του Οδυσσέα θα σημαδέψει αρνητικά την ζωή και των δυο.
Είναι όμως έτσι;
Υ.Γ 1 Ο Όμηρος κατηγορήθηκε για πολλά και διάφορα από τους κατά καιρούς “ομηροπάτες” ή “ομηρομάστιγες”….! (Και δεν ήταν ούτε λίγοι, ούτε ασήμαντοι….Το αντίθετο μάλιστα)
Ένα πράγμα όμως δεν του αμφισβήτησαν: Τον τολμηρό και επαναστατικό του λόγο.
Υ.Γ 2 Όλα τα πρόσωπα και τα “πράγματα” που αναφέρονται, ΟΠΩΣ αναφέρονται, στην ΙΛΙΑΔΑ και την ΟΔΥΣΣΕΙΑ, είναι Ομηρικοί Λογοτεχνικοί Χαρακτήρες.
ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΚΑΜΙΑ απολύτως ΣΧΕΣΗ με τους αντίστοιχους ΤΡΩΙΚΟΥΣ “ήρωες”, ακόμη και όταν “συμπίπτουν” κατά 99,9% μαζί τους.
Υ.Γ 3 Ο Όμηρος , ως ο πρώτος παγκόσμια αυθεντικός λογοτέχνης, είναι…. ανηλεής με τους χαρακτήρες του. ΔΕΝ ΣΕΒΕΤΑΙ κανέναν….. Όλοι οι ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ επινοούνται και νοούνται ως αναλώσιμοι-θυσία στις στοχεύσεις του ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ τους, ηθικές και αισθητικές.
Ενδεικτικά, ο Οδυσσέας λ.χ είναι ένα απλό ΠΑΙΓΝΙΟ, ένα απλο εργαλείο στα χέρια του Ομήρου. Ο Οδυσσέας δεν είναι παρά ο Ομηρικός Οδυσσέας, ΕΝΑΣ από τους Χαρακτήρες του.