ΟΜΗΡΟΣ…. ΞΑΝΑ (!) “…. Μετά τον Όμηρο και….. “εξαιτίας” (!) του Ομήρου, είναι αρκετό ο καθένας να πει: “…. ακτίς ηελίοιο….”, για να χαιρετίσει………………. αυτό το ίδιο το μεγαλείο, το θαύμα της Ζωής…..”
“ήμος δ’ ηριγένεια φάνη ροδοδάκτυλος Ηώς” (Όμηρος)
“Ηώς δ’ εκ λεχέων παρ’ αγαυού Τιθωνοίο ώρνυτο” (Οδύσσεια, ε1)
“”Ηέλιος δ’ ανόρουσε, λιπών περικαλλέα λίμνην” (Όμηρος, Οδύσσεια γ1)
Λήψη με κινητό από την Καβάλα. Διακρίνονται η Θασοπούλα και οι ανατολικές ακτές της Θάσου. (Δες σχετικά “Οι ανώνυμες θάλασσες του Ομήρου”)
ΙΛΙΑΔΑ- ΟΔΥΣΣΕΙΑ: Η πρώτη παγκοσμίως ΣΠΟΥΔΗ ΦΩΤΟΣ (!) . Ό, τι ΣΧΕΤΙΚΟ ακολούθησε, είναι “ψιχία” της Ομηρικής νοηματοδότησης και αισθαντικότητας, απέναντι στο συμπαντικό αυτό φαινόμενο : Το Φάος- ή Φόως= Φως .
Για τον Όμηρο, το Φως είναι δεδομένο και ξεχωριστό μόνο για τους θεούς. το πεπερασμένο “Φάος των ανθρώπων”, δεν αφορά (σ)τους θεούς. .
Στον ΟΛΥΜΠΟ, στο “έδος” (=κατοικία) των Ολύμπιων θεών, το ΦΩΣ είναι κυρίαρχο στοιχείο. Όμως, ως “λευκή αίγλη”. ( “λευκή επιδέδρομεν αίγλη” ζ 42-46) Διαφοροποιεί ο Όμηρος την…. Μυστηριακά διάχυτη (επιδέδρομεν) αιώνια Θεϊκή Λάμψη.
Και επιπλέον, Το φως αναγγέλεται, “δηλώνεται” πρώτα στους θεούς από την Ηώ, ως απόδειξη της ελεγχόμενης από αυτούς τάξης και αρμονίας του Σύμπαντος. “Ηώς μεν ρα θεά προσεβήσετο μακρόν Ολυμπον, Ζηνί φόως ερέουσα και…. άλλοις αθανάτοισιν…”
Που σημαίνει ότι το Ομηρικό ήμαρ είναι Δώρο στους θνητούς του…. «φαεσιμβρότου Ἠελίοιο» Σε αντίθεση λοιπόν με την αιώνια “λευκή αίγλη” στο έδος (κατοικία) των θεών το “ήμαρ” των ανθρώπων…. εμφανίζεται “αρμοσμένο” στον ανθρώπινο βίο: ως “νόστιμον ήμαρ”…. “αίσιμον, μόρσιμον ήμαρ”, “ελεύθερον ήμαρ”…. “ιερόν ήμαρ”….
Το ήμαρ των ανθρώπων έχει όρια…. γίνεται έτσι και υπόμνηση της ανθρώπινης προσωρινότητας και ανθρώπινης μοίρας. Η Ομηρική αυτή αντίληψη, για το πεπερασμένο του ανθρώπινου “ήματος”, του ανθρώπινου φωτός, 2-3 αιώνες αργότερα, θα γίνει στοιχειακός όρος της Τραγικής Μούσας, ως ο “επί σκηνής” χρόνος της. Μιλάμε για το “τραγικόν…. ήμαρ”, η ΜΙΑ τραγική ημέρα…. αυτή που σφραγίζει την “αίσα”, την μοίρα (ειμαρμένη) των ηρώων της Τραγωδίας: λ.χ του Οιδίποδα, της Αντιγόνης, της Εκάβης, του Προμηθέα….! Σίγουρα η “τραγική ημέρα” υπερβαίνει εδώ την απλή χρονική της εννοιολογία. .
Κατά την Ομηρική αντίληψη θεωρείται δεδομένη η απόλυτη συνάφεια της ζωής με το φως. Είτε άμεσα: “οράν φάος ηελίοιο”, “υπ’ αυγάς ηελίοιο φοιτάν” (το ζην)…. “λείπειν φάος ηελίοιο” (το θνήσκειν).
Πρωτίστως όμως έμμεσα, με τον Όμηρο να φτάνει τον ποιητικό λόγο, στα όριά του: “….ἐν δὲ φάει καὶ ὄλεσσον…” « Ζευ….. ποίησον δ’ αἴθρην, δὸς δ’ ὀφθαλμοῖσιν ἰδέσθαι· ἐν δὲ φάει καὶ ὄλεσσον…” (Πατέρα Δία, ξαστέρωσε πρώτα την πυκνή αντάρα, δώσε πρώτα να δουν τα μάτια μας και τότε, μέσα στο φως λουσμένους, κατάστρεψέ μας….” .
(παρενθετικά: από ένα σχόλιο του Δ. Λιαντίνη (διαδίκτυο): ….Η Έξοδος από το σκοτάδι, γίνεται Είσοδος στο φως της συντριβής….. που σιγά-σιγά μεταμορφώνεται σε δύναμη πράξης και ουσία ενέργειας: εν δε φάει και όλεσσον). .
Κατά την γνώμη μου, θα ήταν παράλειψη, εάν δεν βλέπαμε και μια άλλη διάσταση: Η συγκλονιστική επίκληση του Ομηρικού Αίαντα (=ο Ομηρικός λόγος) συνδέει την “αιωνιότητα του Θεϊκού Φωτός” μέσω της Τέχνης (αυτής, της ίδιας της Ομηρικής Τέχνης) με την συνείδηση των Ελλήνων για τα όρια και τις δυνατότητες του ανθρώπου.
Με απλά λόγια ο Όμηρος (με τα δύο αριστουργήματα Τέχνης, ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ) συνδέει το φυσικό φαινόμενο του Φωτός με το Φως της Ελληνικής Τέχνης και Σκέψης, όπως αυτό φαινεται να πηγάζει λίγο μετά, από…. κάποιον “κίονα” , από κάποια “μετώπη”, από κάποιον “αμφορέα”, από κάποιον στίχο του “Πινδάρου”, από κάποιον Πλατωνικό διάλογο….. από κάποιαν Προσωκρατική ή Αριστοτελική Πραγματεία…..
Με δυο λόγια: Ο Όμηρος θεμελιώνει και οι φυσικοί κληρονόμοι της μεγάλης του Τέχνης καταξιώνουν, την αρχετυπικότητα ενός ακόμη από τους στοιχειακούς όρους του Ελληνισμού, το Φως (δίπλα στο “μέτρο” και τον “ανθρωποκεντρισμό“). . Η παγκοσμιότητα του “Ελληνισμού” (Τέχνη και σκέψη) δικαίωσε την ενόραση του μεγάλου δημιουργού. .
Αξίζει, κατά συνέπεια, να παρατηρήσουμε ειδικότερα και πιο συγκεκριμένα (με ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ) την διαπλοκή της ποιητικής εκφοράς με τον ρεαλισμό ζωής, στα παρακάτω, όπου το….. Ομηρικό Φως γίνεται προσμονή, ελπίδα, λύτρωση…. γίνεται μέρος της ανθρώπινης ψυχής, ταυτίζεται με την ίδια την έννοια της ζωής (λ 223 “φόως λιλαίομαι”= έξοδος από τον σκοτεινό Άδη στο Φως, στην ΖΩΗ).
……Ο Νέστορας συμβουλεύει τον Πάτροκλο να ζητήσει από τον Αχιλλέα να του δανείσει την πανοπλία του, για να συγκρατήσει τους Τρώες…. και να λυτρώσει (=φόως γένηαι) τους Έλληνες (αἴ κέν τι φόως Δαναοῖσι γένηαι) .
Δεν παύει όμως, για τον γενάρχη- ΠΟΙΗΤΗ Όμηρο, το Φως να είναι πρωτίστως ένα αισθητικό γεγονός. Άλλοτε “ροδοδάκτυλος” (“Ήμος δ’ ηριγένεια φάνη ροδοδάκτυλος Ηώς…”) Ύμνος στην πρώτη… “πρωιγενή θηλυκότητα” της Αυγής, με ό,τι υπέροχο συνεπάγεται αυτό για τους αποδέκτες των “ροδόχροων εωθινών ακτίνων της”
Άλλοτε “εύθρονος” , “κροκόπεπλος” ( “Ηώς ήλθεν εύθρονος”): (το μεγαλείο, η μεγαλοπρέπεια της Ηούς) Άλλοτε “δία” (“…στενάχοντες εμείναμεν=περιμέναμε Ηών δίαν…”) Η ελπιδοφόρα “προσμονή”, της μέρας, του φωτός. Ύμνος και επίκληση θεϊκής βοήθειας. .
Άλλοτε…. σκέτα “Ηέλιος” (“Ηέλιος δ’ ανόρουσε, λιπών περικαλλέα λίμνην, ουρανόν ες πολύχαλκον”) Ο Ήλιος ως πηγή Φωτός, δεν χρειάζεται…. παραστατικά και… συστατικές επιστολές. Ο Όμηρος, νοηματοδοτεί την μεγαλόπρεπη καθημερινή πορεία του Ήλιου στον “πολύχαλκο =ασημοκάρφωτο ουρανό”, με σύνθετο εικαστικό λόγο. “Ηέλιος μέσον ουρανόν αμφιβαίνει”. Η θέση του Ήλιου (μέσον ουρανόν), ταυτόχρονα με την αδιαμφισβήτητη, απόλυτη (αμφι-βεβήκει) κυριαρχία… Ήλιος ο ηλιάτορας (του Ελύτη) Μετά τον Όμηρο και….. “εξαιτίας” του Ομήρου, είναι αρκετό ο καθένας να πει: “…. ακτίς ηελίοιο….”, για να χαιρετίσει………………. αυτό το ίδιο το μεγαλείο, το θαύμα της Ζωής.
πλήρεις οι φωτογραφίες
Σημείωση: Το Ομηρικό “φάος, φόως”, σημαίνει “το φως”, ενώ το επίσης Ομηρικό ομώνυμο “φως-φωτός” και πληθ. “φώτες” σημαίνει “άνθρωπος- άνθρωποι”.