.
“….Ως λογοτεχνικός ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ (!) ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ είναι αριστουργηματικός. Ωστόσο επαφίεται στους αναγνώστες, αν θα δούν στην ΟΔΥΣΣΕΙΑ μια συγκινητική ιστορία επιστροφής ή κάτι περισσότερο…”
.
Στο θέμα μας με την σειρά.
Το σωστό ερώτημα βέβαια θα ήταν “Ποιος κυβερνούσε την Ιθάκη”. Αυτό όμως είναι μια άλλη ιστορία για επόμενο σημείωμα.
.
Η αρχική εντύπωση από την ανάγνωση της Οδύσσειας, ότι ο χώρος του Παλατιού και εν μέρει η καλύβα (κλισίη) του Εύμαιου μονοπωλούν τον τρόπο ζωής στην Ομηρική Ιθάκη, είναι εύλογη, αλλά και ιδιοφυώς (=κωδικοποιημένα) “παραπλανητική”.
.
Ο οίκος του Οδυσσέα εμφανίζεται βέβαια ως το επίκεντρο των κύριων
γεγονότων, αλλά ο ιδιοφυής Ποιητής “βγαίνει” συχνά εκτός, επιτρέποντάς μας να έχουμε την εικόνα μιας ανερχόμενης-αναδυόμενης μεταοδυσσεϊκής νέας (!) Ιθάκης.
.
Δηλαδή:
Η Ιθάκη συνεχίζει την ζωή της, έχοντας ξεγράψει (απομονώσει), αρκετά νωρίς, όπως φαίνεται, τα (οικογενειακά) προβλήματα, που βιώνει ο οίκος, σχετικά με την τύχη του Οδυσσέα.
.
Για σήμερα είναι αρκετό να πούμε ότι μια ολόκληρη γενιά, ανδρώθηκε χωρίς τον Οδυσσέα.Κάτι που “τονίζει” ο Όμηρος…!
.
Πιο συγκεκριμένα:
Για τους 25ρηδες ή ακόμη και τους 30άρηδες, Ιθακήσιους, δηλαδή
χωρίς υπερβολή τον μισό και πλέον πληθυσμό της Ιθάκης, μικρά παιδιά ακόμη (“παίδες, νήπιοι έτι όντες”,όπως επιμένει στην ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ φράση ο Όμηρος), όταν αναχωρεί ο στρατός για την Τροία,ο Οδυσσέας “δεν σημαίνει τίποτα”.
.
Αξίζει λοιπόν να το επισημάνουμε: Ο Οδυσσέας δεν επιστρέφει μόνο (έστω προσωρινά) ΑΓΝΩΡΙΣΤΟΣ(ζητιάνος κλπ), αλλά και εντελώς ΑΓΝΩΣΤΟΣ για τους μισούς τουλάχιστον Ιθακησίους (!).
.
Και ο Όμηρος κωδικοποιεί μεν από ανάγκη (λογοκρισία), ΑΛΛΑ δεν κρύβει, δεν στρογγυλεύει ΑΛΗΘΕΙΕΣ.
.
Η κουβέντα του Τηλέμαχου, στην θεά Αθηνά, η τολμηρότερη ίσως
κουβέντα της Οδύσσειας (όσο καλοπροαίρετα κι αν
την ερμηνεύσει κάποιος), τα λέει όλα (σε δική μου ελαφρώς διασκευασμένη απόδοση):
.
“Η μητέρα μου μιλάει συχνά για τον πατέρα μου… κάποιον Οδυσσέα. Εμένα
όμως δεν μου λέει τίποτα το… όνομα αυτό και δεν ξέρω, δεν αισθάνομαι
διόλου ότι μπορεί να είμαι γιος του”(Οδύσσεια ραψ. α).
.
Σημείωση: Μόνο η γνωστή άποψη της Πηνελόπης υπέρ…της Ελένης (“ούτε κι
η Ελένη θα έφευγε με τον Πάρη, αν ήξερε…”), είναι το αντίστοιχο σε
τόλμη και ρίσκο.
.
Και ο Τηλέμαχος δεν είναι ο μόνος. Και
στρατευμένοι συγγενείς (αδέλφια, πατεράδες) “δεν σημαίνουν τίποτα” για
τους νέους Ιθακησίους, που δεν (επειδή δεν) πρόλαβαν να τους γνωρίσουν.
.
Μένει βεβαίως πάντα ο πόνος των συζύγων και των ηλικιωμένων γονιών των συντρόφων του Οδυσσέα. Αλλά και αυτοί αγωνιούν
και περιμένουν νέα για τα δικά τους και μόνο παιδιά.(δες 20 πρώτους
στίχους ραψ. β, τα αγωνιώδη ερωτήματα του Ιθακήσιου πατέρα).
Οι πολίτες στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι αδιάφοροι, στο δράμα του Οδυσσεϊκού οίκου.
.
Και ως φαίνεται, καθόλου δεν συμφωνούν με το… “πάγωμα” της ζωής τους,εν
αναμονή της επιστροφής ή μή, του (προ 20ετίας) βασιλιά Οδυσσέα.
.
Συμπέρασμα: Ο Όμηρος κάνει, με όρους ποιητικούς (την ίδια την Οδύσσεια), πολλαπλές προσεγγίσεις στο συνολικό ΠΡΟΒΛΗΜΑ, επιχειρώντας μιαν ανατομία στην νέα ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ πραγματικότητα.
.
Επαφίεται σε εμάς, αν θα περιοριστούμε σε μια συγκινητική ιστορία με τον καλό ξενιτεμένο που επιστρέφει μετά από 20 χρόνια και διεκδικεί τον “κόσμο του”(!!!), σκοτώνοντας τους… κακούς ή αν θα δούμε κάτι πέραν και παραπάνω.
.
Ως λογοτεχνικός ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ (!) ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ είναι αριστουργηματικός.
ΟΜΩΣ η Ομηρική Οδύσσεια δεν είναι μια μελοδραματική αγιογραφία του Οδυσσέα. Γι’ αυτό ακριβώς και είναι αριστουργηματική ΚΑΙ η Οδύσσεια.
.
Σημείωση: Το έχω γράψει και παλιότερα: Υπάρχει πάντα η ΒΟΛΙΚΗ διέξοδος των ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΩΝ. Με άλλα λόγια “συμβολίζουμε” αδιακρίτως τους ΟΜΗΡΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ (!) και όλα είναι… ΟΚ. ΟΜΩΣ η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι πρωτίστως λογοτεχνικά(!), τα ΠΡΩΤΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ, αριστούργηματα.
.
Συμβολισμοί και…επέκεινα, ναι, αλλά με δική μας ευθύνη.Όπως έντιμα κάνουν ο Ν. Καζαντζάκης, Ο Τζέιμς Τζόυς..
Δηλαδή μην τα “χρεώνουμε” στον Όμηρο.
Άλλωστε και οι δύο, ΑΚΟΜΗ ΑΝΑΖΗΤΟΥΝ (!) έναν κόσμο ειρηνικό και ανθρώπινο (“ἀμφὶ δὲ λαοὶ όλβιοι έσσονται”).