Ας σεβαστούμε τον αγώνα του Ομήρου, να εξανθρωπίσει, μέσω του ρεαλιστικού λόγου του, την χαοτική Μυθολογία που κληρονόμησε!!!
Για τον Ομηρικό Ρεαλισμό λοιπόν ο λόγος!
Ένα καλό δείγμα ρεαλισμού ή Ομηρικού ορθολογισμού, όπως επιλέγει να γράφει ο Ι. Κακριδής, είναι και τα…. (καθόλου) “μυστηριώδη” και καθόλου… ιπτάμενα… πηρυνοκίνητα(!) πλοία των Φαιάκων!
.
ο Αλκίνοος, επινόησε τα…. ιπτάμενα καράβια και…. ΘΥΜΗΘΗΚΕ την προφητεία ΤΡΟΜΟΥ(!).
…. θα λεγόταν ποτέ “πρωτοτάξιδο” ένα…αβύθιστο, αυτόματο πλοίο; Εκτός κι αν ήταν ο… ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ των Φαιάκων, με δεδομένο ότι ναυάγησε και αυτό στο…παρθενικό του ταξίδι;
Αυτά εισαγωγικά. Ας τα δούμε κάπως πιο αναλυτικά:
Τίτλος του προηγούμενου σημειώματος : «Το μυστικό, με τα πλοία των Φαιάκων».
Το ερώτημα που προέκυπτε, από το προηγούμενο αυτό σημείωμα, ήταν: Για ποιο λόγο ο Αλκίνοος μιλάει για πλοία, με δυνατότητες που ακόμη και σήμερα είναι άγνωστης τεχνολογίας; Και μάλιστα αντιφάσκοντας με όσα ο ίδιος λίγο πριν υποστήριζε!
Αιτιολογώντας κατά συνέπεια την αντίφαση=αυτοαναίρεση, απαντάμε ΚΑΙ στο ερώτημα. Με λίγα λόγια, σημασία έχει να επισημάνουμε την χρονική στιγμή που ο “δαΐφρων Αλκίνοος”, επινόησε τα…. ιπτάμενα καράβια και…. ΘΥΜΗΘΗΚΕ την προφητεία ΤΡΟΜΟΥ(!).
Το Τ Υ Χ Α Ι Ο ναυάγιο μάλιστα, στην είσοδο του λιμανιού, ήταν όντως ΘΕΟΣΤΑΛΤΟ δώρο, το οποίο εκμεταλλεύτηκε δεόντως…ο τύπος!
Πριν φτάσουμε, όμως, στα…. απίθανα (και … διπλωματικά) του Αλκίνου….
…….Ας αρχίσουμε σωστά: Να δούμε τι λέει ο ίδιος ο Όμηρος για τα πλοία των Φαιάκων. Πώς μεθοδεύει την «εικόνα» αυτών των πλοίων.
Και τί πιο σωστό, από την αυτούσια περιγραφή των πλοίων και από την αυθεντική περιγραφή ενός ταξιδιού “εν πράξει”! ( Όπως ακριβώς τα ΣΧΕΔΙΑΖΕΙ ο Όμηρος, για την ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ του έργου του).
Δύο Ενότητες λοιπόν:
1η ΕΝΟΤΗΤΑ: Γνωριμία με τα ίδια τα ΠΛΟΙΑ, με ΥΠΕΥΘΥΝΟ ‘ξεναγό” τον Ποιητή, τον…. Κ Α Τ Α Σ Κ Ε Υ Α Σ Τ Η(!) αυτών των πλοίων.
Ραψ. ζ 263-272. Η ΝΑΥΣΙΚΑ μιλάει για συνήθη πλοία:
Τα πλοία μας είναι ευέλικτα…. Τους Φαίακες ενδιαφέρουν μόνο τα κατάρτια και τα κουπιά, και τα ισόμετρα-καλοζυγισμένα καράβια…. Χαίρονται να τρέχουν στην αφρισμένη θάλασσα ( «….νήες αμφιέλισσαι….Φαιήκεσι μέλει ιστοί και ερετμά και νήες εΐσαι … αγαλλόμενοι περόωσι πολιήν θάλασσαν…»)
Ραψ η, 108-109. ο ίδιος ο Ποιητής επίσης μιλάει απλώς για γρήγορα πλοία, που τα κυβερνούν έμπειροι ναυτκοί :
«σαν τους έμπειρους Φαίακες που κυβερνούν τα γρήγορα πλοία…»
( «όσσον Φαίηκες…ίδριες….νήα θοήν ενί πόντω ελαυνέμεν…»)
Ραψ. θ, 34-36. Ο Αλκίνοος επίσης:
Ας διαλέξουμε 52 νέους, τους καλύτερους, για το πρωτοτάξιδο(!) καράβι (σημ. θα λεγόταν ποτέ πρωτοτάξιδο, ένα…αβύθιστο, ιπτάμενο, αυτόματο πλοίο; Τί ήταν; Ο… ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ των Φαιάκων, με δεδομένο ότι ναυάγησε και αυτό στο…παρθενικό του ταξίδι;)
( «…πεντήκοντα και δύω κούρω κρινάσθων , όσοι εισιν άριστοι, ες νήα πρωτόπλοον»)
Στην ίδια ραψωδία θ, 48-55. Ο ίδιος ο Όμηρος πάλι, περιγράφει την προετοιμασία του πλοίου, με κάθε λεπτομέρεια (και) με όλα όσα χρειάζεται ένα ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ιστιοφόρο για να ταξιδέψει.
Ραψ. η,319. Αλλά ΚΑΙ ο Αλκίνος, ξανά, μιλάει για ναύτες έμπειρους(!!!), που κωπηλατούν και που δεν χειρίζονται…..ηλεκρονικούς υπολογιστές, ή…αυτόματους πιλότους!
…Οι ναύτες θα κωπηλατούν ήσυχα, μέχρι να φτάσεις στην πατρίδα…
«….οι δε Φαίηκες(ναύται) ελόωσι γαλήνην, όφρα αν ίκηαι πατρίδα….»
Ραψ.η 34-36.Και η παρομοίωση της Αθηνάς είναι σαφέστατη: (Σκόπιμα την αφήσαμε τελευταία).
…επειδή ο Ποσειδώνας τους έδωσε το χάρισμα , τα γρήγορα πλοία τους να τρέχουν σαν
τα πουλιά, σαν την σκέψη….
«….επεί σφίσι δώκ’ ενοσίχθων, των νέες ωκείαι ως πτερόν ηέ νόημα» (1)
Ραψ. θ,555-563. Κάποια στιγμη όμως ο Αλκίνοος, λέει τα πιο…..απίθανα: (το γιατί, θα το δούμε)
Τα πλοία μας δεν έχουν κυβερνήτες, ούτε πηδάλια… (ανα)γνωρίζουν τις σκέψεις των ανθρώπων…. και δεν έχουν φόβο να πάθουν κάτι ή να βουλιάξουν!
«… ουκ έασιν κυβερνητήρες, ουδέ πηδάλια… ίσασι νοήματα και φρένας ανδρών
… ούτε τι πημανθήναι , ούτ’ απολέσθαι δέος εστί…»
Μια παρένθεση, όμως για τον Όμηρο, πριν συνεχίσουμε:
(O Όμηρος: Ιδιοφυής δημιουργός, με όραμα για τον άνθρωπο.Απόλυτα ρεαλιστής! Με γνώση για τα όρια των ανθρωπίνων: Περίφημη η κουβέντα του: “πάντων μεν ΚΟΡΟΣ εστίν….”.
Μετάφραση: “σε όλα υπάρχει κορεσμός, στον ύπνο, στην αγκάλη(σεξ), και στο χορό τον όμορφο και το γλυκό τραγούδι! ΚΙ ΟΜΩΣ, αυτά είναι που γυρεύουμε να τα χαρούμε ΠΑΛΙ”.
Δραματοποιεί τον Μύθο. Δεν τον αναπαράγει!!!)
Γι’ αυτό, Όμηρος….ξανά!
So, Homer again !
Στο θέμα μας όμως πάλι:
Ο Αλκίνοος, για τους λόγους που θα δείξουμε στο επόμενο και τελευταίο σημείωμα, «μετατρέπει» τα συνήθη σχήματα λόγου της Αθηνάς (συνεκδοχή, μεταφορά, παρομοίωση), σε δεδομένα. Δεν υπερθέτει απλώς. Αλλάζει εντελώς το νόημα. Λέει κάτι το εντελώς διαφορετικό:
Λ.χ λέει η Αθηνά:
τα γρήγορα πλοία των Φαιάκων τρέχουν ΣΑΝ την σκέψη (δες αντίστοιχα σημερινά: τρέχει ο νους, ο λογισμός….)
Ο Αλκίνοος τα…διαστρέφει εντελώς : Τα πλοία μας έχουν σκέψη, κινούνται ΜΕ την σκέψη.
Λέει η Αθηνά:
τα πλοία είναι γρήγορα και ελαφριά και ευέλικτα ΣΑΝ τα φτερά(συνεκδοχικά)=πουλιά.(2)
Ο Αλκίνος το διατυπώνει… ως δεδομένο : Τα πλοία μας, ΠΕΤΟΥΝ, ιπτανται, όπως τα πουλιά!
Δεν θέλουν και πολύ, οι….ευφάνταστοι, να μιλήσουν για…GPS και…. Υπερυπολογιστές! ( δείτε στο διαδίκτυο σχετικά άρθρα…)
2η ΕΝΟΤΗΤΑ: από το νησί των Φαιάκων, στην Ιθάκη. Ένα συνηθισμένο ταξίδι!
Αν δεν μας έπεισαν οι προηγούμενες, ξεκάθαρες αναφορές, η περιγραφή του ταξιδιού, δεν αφήνει ούτε την παραμικρή υποψία για…. δήθεν ΙΠΤΑΜΕΝΑ ή αυτοκατευθυνόμενα(!!!) και δεν ξέρω τι άλλο, ΠΛΟΙΑ! Από τους στίχους 70-125(ραψ.ν), αντιγράφω τους πιο αποκαλυπτικούς, για τον ΑΠΟΛΥΤΑ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ τρόπο που έπλεαν τα καράβια των Φαιάκων:
«…τοι δε καθίζον επί κληίσιν έκαστοι κόσμω….. οι ανακλιθέντες ανερρίπτουν άλα…»
(Και οι ναύτες κάθισαν στα κουπιά(!!!) και γέρνοντας το κορμί κωπηλατούσαν….»!
Χωρίς σχόλια. Είναι τόσο αποκαλυπτικός ο ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΣ και τόσο ΓΗΙΝΟΣ- ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ο λόγος του Ομήρου! Και παραστατικότατος στις κινήσεις κωπηλασίας (γέρνοτας, χτυπούσαν με τα κουπιά την θάλασσα)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) «πτερά» ονομάζει ο Όμηρος τα κουπιά των πλοίων!!!Και μάλιστα μιλάει για μακριά κουπιά, για μεγαλύτερες ταχύτητες(δολιχήρετμοι Φαίακες). Και μόνο αυτό θα ήταν αρκετό, ως απάντηση.
2) έχει επίσης πολύ ενδιαφέρον και είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την νοηματοδότηση του Ομηρικού λόγου, στο σημείο αυτό, να πούμε και το εξής:
Το ομόρριζο επίθετο «πτερόεν» χρησιμοποιεί ο Όμηρος και για το βέλος, με την προφανή έννοια της ταχύτητας, του ελάχιστου δυνατού βάρους, αλλά και της…. ευστοχίας, ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ που όντως έχουν και τα πλοία των Φαιάκων, και που είναι απολύτως ΕΥΛΟΓΕΣ, για τους “Ναυσικλ-ΕΙ-τούς και Ναυσικλ-Υ-τούς Φαίακες” (δοξασμένους και ξακουστούς θαλασσινούς!)
Στο επόμενο σημείωμα, απαντώντας στο ερώτημα, γιατί ο Αλκίνοος ΑΥΤΟΑΝΑΙΡΕΙΤΑΙ, μιλώντας άλλοτε για ΚΩΠΗΛΑΤΕΣ και άλλοτε για… πυρηνοκίνητα(!) αυτοματοποιημενα(!) πλοία, θα συναντήσουμε, μεταξύ άλλων, θέματα, όπως:
1) Η…. ψυχολογική και…διπλωματική αναμέτρηση Αλκίνοου-Οδυσσέα. Ο ρόλος της Αρήτης.
2) Γιατί ο Αλκίνος θέλει να…. αποπέμψει (διώξει) τον Οδυσσέα από το νησί του, όσο πιο γρήγορα γίνεται: Ραψ.θ, 31 “ημείς δ’, ως το πάρος περ, εποτρυνώμεθα πομπήν”!
3) “Πέτρωσε” το πλοίο των Φαιάκων ή “απλώς” ναυάγησε;(αξίζει όντως να το δούμε, ακόμη και σε ξεχωριστό σημείωμα)
4) Πώς εκμεταλλεύεται…. πολιτικά το σχετικό επεισόδιο ο Αλκίνος και πώς το…αξιοποιεί ποιητικά ο Όμηρος;
5)Και το σημαντικότατο: Ο Μεγάλος Φόβος ή μάλλον η απειλή του….Φόβου.…ως διαχρονικό αρχέτυπο κοινωνικού ελέγχου…που δείχνει και τις κοινωνικοπολιτικες στοχεύσεις του Ποιητή-Διανοητή!