Εντάξει. Το “μηδένα πρό του τέλους….”, παραμένει πάντα σε ισχύ. Αλλά ας το ξαναδούμε ΚΑΙ ΜΟΝΟ επειδή ήδη από τον Όμηρο (πρώτο διδάξαντα) το “τέλος”, ο θάνατος, είναι βασικό κριτήριο για την αξιολόγηση-αποτίμηση της ζωής.
.
Θάνατος Μαρά (Λουί Νταβίντ).
.
Ο θάνατος στο καθήκον, με τιμή (ο ευ-κλεής θάνατος) ήταν ΟΜΗΡΙΚΟ ιδεώδες. Διασφάλιζε μεταθανάτια δόξα, υστεροφημία στον ένδοξο νεκρό και στους απογόνους του, την γενιά του.
.
Αντίθετα ο άδοξος (α-κλεής) θάνατος οδηγούσε στην “ανυπαρξία” / λήθη, με τα κόκαλα να σαπίζουν πεταμένα και σκόρπια σε κάποια άγνωστη γη χωρίς… σήμα= “σημάδι” “μνημούρι”, τύμβο, που να θυμίζει τον νεκρό ( (ἄιστος, ἄπυστος / ἀκλειῶς ἅρπυιαι ἀνηρείψαντο).
.
Το θέμα ούτως ή άλλως είναι περίπλοκο και ατελείωτο. Πάνω που λες είναι ξεκάθαρο (έπεσε ένδοξα / έπεσε άδοξα), διαπιστώνεις ότι κάπου… χωλαίνει (όπως λέγανε παλιότερα).
.
Τί είναι ένδοξος (ευκλεής) και τί άδοξος (ακλεής) θάνατος;
.
Και στην τελική κρίνεται μόνο στα πεδία των μαχών, ως… ηρωικός και μή ηρωικός; Αλλά ακόμη και σ’ αυτήν την περίπτωση, το πράγμα είναι συζητήσιμο.
.
Ο… ασύμμετρος λ.χ θάνατος του Ομηρικού Πάτροκλου, εγκλωβισμένου- ακινητοποιημένου ήδη από έναν θεό, πρώτο όνομα, ήταν ένδοξος ή άδοξος θάνατος;
.
Αλλά και ο (εξωομηρικός) θάνατος του ίδιου του Αχιλλέα, με στοχευμένο (κατευθυνόμενο) βέλος, κρίνεται ένδοξος ή άδοξος;
.
Ας έρθουμε όμως κάπου πιο σύγχρονα:
Λ.χ Ο θάνατος του Κέννεντι κρίνεται ένδοξος ή άδοξος; (Αργότερα θα ειπωθεί ότι “σηματοδότησε το τέλος της Αμερικανικής αθωότητας”)
.
Η εκτέλεση του (τελευταίου) τσάρου Νικολάου και της οικογένειάς του, θεωρείται ένδοξος ή άδοξος θάνατος; (Αρκεί να σκεφτούμε ότι ήταν το… κομβικό σημείο μιας Επανάστασης που κατά πολλούς “άλλαξε” τον κόσμο).
.
Μια βόλτα κι απ’ τον κοινωνικό χώρο:
Ο θάνατος (τυπικά τροχαίο) του Τζέιμς Ντιν (ως πρόσωπο και ως κινηματογραφική εικόνα), ένδοξος ή άδοξος; (Όταν εκφράζει- συμβολοποιεί τα αδιέξοδα και τις αναζητήσεις του μεταπολεμικού Αμερικανού νέου, μέσα στην ανερχόμενη τότε “κοινωνία της αφθονίας και την διαφαινόμενη Τεχνολογική έκρηξη”, ξεφεύγοντας έτσι κατά πολύ από ένα σύνηθες “τροχαίο” ατύχημα).
.
Είναι εύκολο να απαντήσουμε;
.
Γι’ αυτό προτιμότερο:
Ένα “ενιαίο”, σε χώρο και χρόνο, παράδειγμα, ίσως βοηθήσει τον προβληματισμό:
.
Από τους τρεις ηγέτες της Γαλλικής Επανάστασης (Δαντόν, Μαρά, Ροβεσπιέρος), οι δύο (Δαντόν, Ροβεσπιέρος) είχαν…. αδιαβάθμητο θάνατο. Ένδοξο ή άδοξο, το κρίνει ο καθένας μας, σύμφωνα με την “φιλοσοφία ζωής” που έχει.
.
Ο Ροβεσπιέρος οδήγησε στην λαιμητόμο (γκιλοτίνα) τον ομοϊδεάτη του, τον Δαντόν.
.
Τον Ροβεσπιέρο, λίγο μετά, οδήγησε στην γκιλοτίνα η ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ, όταν ως ΕΞΟΥΣΙΑ πλέον, δεν…… τον χρειαζόταν άλλο.
.
Σε κάθε περίπτωση όμως και οι δύο έπεσαν για τα πιστεύω τους.
.
Ενώ ο ΤΡΟΠΟΣ θανάτου του τρίτου της παρέας, του Μαρά λ.χ εμπίπτει σαφώς (;) στην κατηγορία των άδοξων θανάτων (δολοφονήθηκε στο μπάνιο από την Σαρλότ Κορντέ).
.
Άλλο, αν μετά, χάρισε “δόξα” και στους δύο (Μαρά- Κορντέ) και στον Νταβίντ φυσικά που ζωγράφισε τον διάσημο πίνακά του (εικόνα). Εκτός κι αν μιλάμε μόνο για “διασημότητα” και όχι δόξα.
.
Το θέμα (ένδοξος / άδοξος θάνατος) μοιάζει τελικώς αναπάντητο, για τον απλούστατο λόγο:
.
Μια μακροπρόθεσμη ΟΠΤΙΚΗ αυτών των θανάτων τους δίνει άλλο νόημα, από αυτό που πιθανόν είχαν, όταν συνέβησαν. Λ.χ Οι 8 Αθηναίοι στρατηγοί, νικητές στις Αργινούσες, που εκτελέστηκαν… είχαν ένδοξο ή άδοξο θάνατο;
.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
—Θάνατος “αναγνωρίσιμης δόξας” από την μια (“πάσα γη” για τους “επιφανείς”)
—Θάνατος “λυτρωτικής αυτοδικαίωσης” (ήσυχης συνείδησης) από την άλλη (για τα εκατομμύρια των “αφανών”). Όσοι μπορούν να πουν:
“Τον αγώνα τον καλόν ηγώνισμαι….. λοιπόν απόκειταί μοι ο της δικαιοσύνης (δόξης) στέφανος”
.
Προσωπικά βρίσκω αξιοσημείωτη αυτήν την αλληλοσυμπλήρωση της Θουκυδίδειας κουβέντας με την Αποστολική.
.
Ο θάνατος του Σωκράτη η ιδεωδέστερη “απόδειξη” ένδοξου και άδοξου θανάτου.
.